Değerlik, bir atomun en dış kabuğunu doldurmak için gereken elektron sayısıdır. İstisnalar olduğu için değerliliğin genel tanımı, belirli bir atomun bağlandığı elektronların sayısı veya bir atomun oluşturduğu bağların sayısıdır. (Demir 2 veya 3 değerini alabilir.)
IUPAC’a göre değerlik, bir atomla birleşebilen maksimum tek değerlikli atom sayısıdır. Bu tanım genellikle maksimum hidrojen atomu veya klor atomu sayısına dayanır. IUPAC’ın tanımı yalnızca tek bir değerlik değerini (maksimum) tanımladığı için atomlar birden fazla değerlik gösterebilir. Örneğin, bakır 1 veya 2’lik bir değer taşır. Örnek olarak nötr bir karbon atomu 1s2 2s2 2p2 elektron kabuğu konfigürasyonuna sahip 6 elektrona sahiptir. 2p yörüngesini doldurmak için 4 elektron kabul edilebildiğinden, karbonun değeri 4’tür.
Tarihçe
Değerlik kelimesi 1425 yılında, güç veya kapasite anlamına gelen Latince valentia kelimesinden gelmektedir. Değerlik kavramı, kimyasal bağı ve moleküler yapıyı açıklamak için 19. yüzyılın ikinci yarısında tanımlanmıştır. Değerlik teorisi, Edward Frankland tarafından 1852’de bir makalede önerilmiştir.
Gruplara Göre Değerler
Periyodik tablonun ana grubundaki elementlerin atomları 1 ile 7 arasında bir değer gösterebilir.
- Grup 1 (I): Genellikle 1 değerlik gösterir. Örnek: NaCl’de Na
- Grup 2 (II): Genellikle 2 değerlik gösterir. Örnek: MgCl’de Mg
- Grup 13 (III): Genellikle 3 değerlik gösterir. Örnek: AlCl3’de Al
- Grup 14 (IV): Genellikle 4 değerlik gösterir. Örnek: CO’de çift bağlı C veya CH4’de tek bağlı C
- Grup 15 (V): Genellikle 3 ve 5 değerlik gösterir. Örnek: NH3’de N ve PCl5’de P’dir.
- Grup 16 (VI): Genellikle 2 ve 6 değerlik gösterir. Örnek: H2O’da O
- Grup 17 (VII): Genellikle 1 ve 7 değerlik gösterir. Örnek: HCl’de Cl
Oksidasyon ve Valans (Değerlik)
Değerlik ile ilgili iki sorun vardır. İlk olarak, tanımı belirsizdir. İkincisi, bir atomun elektron kazanıp kazanmayacağına veya en dıştaki elektronlarını kaybedip kaybetmeyeceğine dair bir işaret olmadığı için sadece bir tam sayı değeridir. Örneğin hem hidrojenin hem de klorun değeri 1’dir, ancak hidrojen genellikle elektronunu kaybederek H+ olurken, klor genellikle bir elektron kazanarak Cl– olur.
Oksidasyon, bir atomun elektronik durumunun daha iyi bir göstergesidir çünkü hem büyüklüğünü hem de işaretini gösterir. Ayrıca bir element atomları koşullara göre farklı oksidasyon durumları gösterebilir. İşaret elektropozitif atomlar için pozitif ve elektronegatif atomlar için negatiftir. Hidrojenin en yaygın oksidasyon durumu + 8’dir. Klor için en yaygın oksidasyon durumu -1’dir.
Hazırlayan: Rabiye Baştürk
Kaynak: 1 (Erişim: )
