Açılımı “Rapid Eye Movement” olan REM, hızlı göz hareketi anlamına gelmektedir. Bu durumun uykuyla bağlantısının ne olduğu ilk bakışta anlaşılması kolay olmasa da, bu somut bağlantı aslında beynimizin uyku sırasında da fizyolojik aktivitelere devam ettiğinin bir göstergesi.
REM uykusu, beynin uyku döngüsü sırasında girdiği dört aşamadan biridir. Uykuya dalmanın ardından ortalama 90 dakika sonra deneyimlediğimiz bu safha, hızlı göz hareketlerinin gözlendiği, beyin aktivitesinin arttığı, kasların rahatladığı ve nefes alış verişimizin hızlandığı bir fizyolojik aşama olarak tanımlanır.
REM Uykusunun İşaretleri/Belirtileri Nelerdir?
Beynimiz ve bedenimiz uyku süresince kendine özgü belirtileri olan birkaç farklı aşamadan geçer. Bu fazlardan biri de REM uykusudur. Peki, ama REM uykusunda vücudumuzda neler olur ve neler değişir?
- Vücut sıcaklığında değişimler
- Vücut Seğirmeleri (özellikle yüzünüzde, kollarınızda ve bacaklarınızda seğirmeler oluşabilir.)
- Tansiyon yükselmesi
- Artmış beyin aktivitesi (neredeyse uyanık olduğumuz seviyeye yakın!)
- Artmış nabız
- Beynin kullandığı oksijen miktarında artış
- Hızlı göz hareketleri
- Hızlı ve düzensiz nefes alışverişi
- Cinsel uyarım
Birçok insan REM uykusu sırasında atoni adı verilen geçici bir felç hali yaşayabilir.
REM Uykusunun vücudumuza etkisi nedir?
REM uykusunun uyku halinde bedenimizde ve beynimizde neler değiştirebileceğini ve bu fazın nelere neden olduğunu konuştuk. Peki, REM neden var ve ne yapar? REM uykusunun vücudumuzdaki işlevi nedir? Aslında REM uykusu beyin gelişimi, duygu durum, rüya görme ve hafıza gibi çok önemli konularda rol oynamakta.
Rüyalar
Uyuduğumuz sırada aslında uygu döngümüzün herhangi bir aşamada rüya görebiliriz. Fakat rüyalarımızı büyük çoğunlukla REM uykusu sırasında görüyoruz ve bu aşamada görülen rüyalar diğer aşamalarda görülenlere göre daha sık ve daha berrak olma eğiliminde. Her şeyin normal olarak gerçekleştiği bir gecelik uyku döngümüzde, aslında bir gecede ortalama iki saat boyunca rüya görüyoruz!
İşin ilginci, araştırmacılar neden uykuya ihtiyaç duyduğumuz ve neden uyuduğumuz hakkında kesin bir kanıya varabilmiş değiller. Bilinen şeyler yeni doğan bebeklerin de rüya gördüğü ve REM uykusundan mahrum bırakılan farelerin yaşamlarının anlamlı bir şekilde kısaldığı. Diğer memeli hayvanlar ve kuşlar da REM içeren uyku döngülerine sahipler. Fakat kaplumbağalar, kertenkeleler ve balıklar gibi soğukkanlı hayvanlar bu REM uykusuna sahip değiller.
Beyin Gelişimi
Araştırmalar REM uykusunun bebeklikte beyin ve merkezi sinir sistemi gelişimine katkı sağladığına işaret ediyor. Bu konuda ortaya atılan göstergelerden biri uykunun bu aşamasında olan artmış beyin aktivitesinin sinir sisteminin ve sinir bağlantılarının gelişmesinde ve güçlenmesinde rol oynadığını söylüyor.
Hafıza
Hafıza ve rüyalar arasındaki bağlantı nedir? Aslında rüyaların, beynin hafıza bütünleştirme mekanizmalarından biri olabileceği iddia edilenler arasında. Rüya görürken ayrılan zaman aslında beynin gün içinde olan olayları ve edinilen yeni deneyimleri gözden geçirme, toplama ve eski deneyimlerle bütünleştirme olarak ayırdığı bir zaman olabilir. Uyku sırasında bedensel olarak yeni girdilere ve deneyimlere kapalı olduğumuz için, gün içinde yaşanılan, düşünülen ve deneyimlenen her ne varsa aslında üstünde oynama yapılmadan beynin işlemine açık hale geliyor olabilir.
Karmakarışık bir masada kaleminizi aradığınızı düşünün, kaleminizi birçok malzeme arasından görüyorsunuz. Yalnızca kaleminizi arasanız da diğer malzemeleri de ayrı ayrı işlemeden gördünüz. Kalem dışındaki malzemeleri bir “gürültü” olarak görebiliriz. Bazı araştırmacılara göre rüyalar daha çok arkaplanda çalışan bu tarz “gürültü” (“noise”) yaratan uyaranların daha düzenli ve organize bir şekilde yorumlanması dışında başka bir şey değil. Aktivasyon-sentez teorisine göre rüyalar, beyinde oluşan rastgele sinyallerin yine beyinde anlamlı bir şekilde yorumlanmaya çalışmasından ortaya çıkıyor.
Bazı insanların rüyaları üzerinde kontrol sahibi olduklarını söylediklerini duymuşsunuzdur. Gerçekten öyle olabilirler. Genelde bu tarz insanların uyumadan önce akıllarından geçen son düşünceler rüyanın içeriğini etkilemekte.
Yeterince REM Uykusu Almazsak Ne Olur?
REM uykusunun beyin gelişimi, öğrenme, hafıza gibi çok önemli konularda rol oynadığını gördük. REM uykusu sırasında yaşanan aksilikler sorunlara neden olur mu? Büyük olasılıkla evet! REM uykusundan mahrum kalmak birçok farklı sağlık sorununa yol açabilir.
Kilo alımı
REM uykusunun azalması vücudumuzda tokluk hormonu olarak bilinen leptin seviyesinde değişime neden olabilir. Bu da iştah artmasıyla sonuçlanabilir ve kilo alabiliriz.
Hafıza ve Öğrenmede Güçlükler
Beyinciğin sağ ve sol bölgelerinde sinir iletimini sağlayan köprü bölümü (pons), beyin korteksine (serebral korteks) duyusal iletimleri filtreleme ve işleme, motor işlevleri kontrol etmek gibi işlevleri olan talamus aracılığıyla sinyaller gönderir. Beyin korteksi, aynı zamanda beynin bilgi işleme merkezi olarak kabul edilir. Öğrenme, analitik düşünme ve organizasyon işlemleri bu bölgede gerçekleşir.
REM uykusu sırasında beynin öğrenme ve hafıza işlevlerinden sorumlu bölgeleri aktive olur. Örneğin bebeklik döneminde bebeklerin ne kadar hızlı öğrendiğine neredeyse herkes tanıklık etmiştir. Bebeklerin uykusunun yüzde 50’sini REM uykusu oluşturmaktadır, yetişkin bir insanın uyku döngüsünün ise sadece yüzde 20’si REM uykusudur. Bu ilişki düşünüldüğünde REM’in bizim için ne kadar hayati olduğunu anlayabiliriz.
REM’in bu hafıza ve öğrenmedeki önemini daha iyi görmek için şu örneği de verebiliriz, yeni kabiliyetler geliştiren insanlar REM uykusundan mahrum bırakıldıkları anda bu kabiliyetleri tekrar hatırlamakta ve gerçekleştirmekte zorlanırlar.
Kazalar
REM uykusu genelde 3. safha olarak bilinen derin uyku aşamasından sonra başlar. REM sinyallerinin oluşturulduğu bölge olan pons, omurilikten gelen sinyalleri kapatarak REM safhasında vücudun hareket edemez duruma gelmesine neden olur.
Pons’un omurilikten gelen sinyalleri durduramaması halinde, insanlar rüya görürken hareket edebilir. Bu son derece tehlikeli olabilir. Mesela rüyanızda bir yerden bir yere güvenli bir şekilde gittiğinizi görürken merdivenden aşağı düşebilirsiniz veya duvara çarpabilirsiniz. Bu uyurgezerlik durumundan farklı bir durumdur. Uzmanlar buna REM uykusu davranış bozukluğu adını veriyorlar.
REM uykumuzun kalitesini nasıl artırabiliriz?
REM uykusunun ne kadar önemli olduğunun altını her aşamada çizdik.
İşte REM kalitesini artırmanın birkaç yolu:
Düzenli bir Uyku Çizelgesi
Her akşam yatağa aynı saatte gitmeye ve her sabah aynı saatte uyanmaya özen gösterin. Düzenli bir uyku çizelgesi izlemek uyku kalitemizi artırdığı gibi aynı zamanda REM kalitesini de artırıyor.
Alkol Alımınıza Dikkat Edin
Gece yatağa gitmeden önce alkol alımınızı sınırlayın. Bir araştırmaya göre, orta düzeyde bir alkol tüketimi bile REM uykusunu bozup sağlıklı bir uyku döngüsü potansiyelini baltalayabiliyor. Hafif alkol alımında bu kadar bir etki gözlenmese de orta ve yüksek alkol tüketiminde REM uykusunun ortaya daha geç aşamalarda çıktığı ve bu uyku döngüsünde kendine daha az yer bulabildiği araştırmada gösterilenler arasında.
Rüyalarınızı Hatırlamaya Çalışın
Yatağınızın yanında, uyandığınızda ilk iş olarak rüyalarınızı yazabileceğiniz bir günlük bulundurarak rüyalarınızı hatırlama sıklığınızı ve hatırladığınız ayrıntıları artırabilirsiniz. Birkaç hafta bu pratiği yaptıktan sonra bu yeteneğinizdeki artışı hissedeceğinizden eminiz!
Bazı insanlar “lucid dream” adı verilen açık, bilinçli ve kontrol edebildikleri rüyalar gördüklerini iddia ederle ve kendi rüyalarının akışına bilinçli olarak müdahale edebildiklerini söylerler. Üstüne akademik olarak çok çalışılmış olmasa da bu rüyaların görülme durumunun, öğrenilebilen birkaç teknikle tetiklenebildiği iddia edilenler arasında.
Hazırlayan: Deniz Özdemir
Kaynak: 1 (Erişim: ) 2 (Erişim: )