Öncelikle şakayıkları tanıyalım. 33 farklı türü olan bu bitkinin çoğu uzun ömürlü otsu yapıda iken, bir kısmı odunsu çalılar şeklinde görülür. Su ve besinleri depolamak için kalın ve ince köklerinin bileşimi olan yumru kök yapısına sahiptirler. Bu kökler bitkinin bakımında, çoğaltılmasında ve konumunun değiştirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Güneşi çok severler. İyi drene edilmiş ph derecesi 6,5-7 arasındaki topraklardan hoşlanırlar. İlkbaharın sonlarından yaz sonuna dek çiçek verirler. Farklı renk çeşitleri vardır.
Şakayık Nasıl Yetiştirilir?
- Tüm bahçe bitkileri arasında en uzun ömürlü bitkilerden bir tanesi olan şakayık, gereken besini alabildiği toprakta çok fazla ilgi beklemeden yetişen bir bitkidir. İlk ekiminin doğru yapılması çok önemlidir. Çünkü şakayıklar bir kere topraklarını severlerse kolayca çoğalabilirler.
- Şakayıkları ekerken büyümeleri için yeterli alan tanımanız gerekir. Bu da bitkiler arasına 90-120 cm aralık bırakmak demektir. Eğer birbirlerine çok yakın ekilirlerse gri renkte küf (botrytis) oluşturabilirler. Ayrıca oksijen alımını engellemiş olursunuz.
- Şakayıkları ekeceğiniz yerin rüzgârdan korunaklı olduğuna emin olun.
- Şakayıklar besinlerini paylaşmayı sevmezler. Bu nedenle ekeceğiniz yerde ağaç vb. başka bitki olmamasına özen gösterin.
- Şakayıklar kış soğuğundan hoşlanırlar. Kış uykusuna dalmak ve yeni tomurcuklar üretmek için soğuk havaya ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle tohumlarını toprağın üstüne yakın seviyede tutun. Tahminen 60-90 cm derinlik yeterlidir.
- Çiçeklenme zamanları şakayıkların türüne göre değişiklik gösterir. Ancak tüm şakayıkları ekmek için en uygun zaman sonbahar yani kışın toprak donmadan 6 hafta öncedir. Bu sayede kışın toprak donmadan önce bitki toprağa yerleşecek zamanı bulmuş olur.
Işık
Şakayıklar güneş ışığını seven bitkilerdir. Bu nedenle günde en az 6 saat güneş gören bir yerde konumlandırmanız gerekir. Şakayıklar yeteri kadar güneş ışığı almazlarsa daha az çiçek verirler ve verdiği çiçekler de küçük olur. Ayrıca gri küf gibi mantar hastalıklarını kapmaya da daha meyilli olurlar.
Toprak
Şakayıklar genellikle her toprağa adapte olabilirler. Ancak iyi drene edilmiş, hafif asidik (6,5 – 7,0 ph) toprakları tercih ederler. Topraklarını uygun şekilde ayarladığınızda şakayıklar 70 sene aynı yerde yaşayabilirler. Ağır, killi toprağı organik gübre ile ya da açelyayalar ve ormangülleri için belirlenmiş toprak karışımı ile uygun hale getirerek şakayıklarınıza uygun toprağı sağlayabilirsiniz.
Su
Şakayıklar için ideal su miktarı, toprağın iyi drene olmuş halidir. Bu nedenle çok su tutma ve yabani ot oluşumuna karşı şakayıklarınızı malçlamanız tavsiye edilir. Ancak kışın malç tabakasından bitkiniz boğulabilir. Kışın başlarında çam iğneleri ve ağaç kabuklarıyla gevşek şekilde malçlama işlemini yapabilirsiniz ancak ilkbaharda bu tabakayı kaldırın.
Sıcaklık ve Nem
Şakayıklar soğuk alanlardan hoşlanırlar. Islak yerlerde bir nebze yaşamaları mümkündür ancak kuraklığa dayanıklı değillerdir.
Gübre
Suni gübre ile organik gübreyi karıştırarak az miktarda bitkinize verebilirsiniz. Gübreleme işlemini bitkiniz çiçek açtıktan hemen sonra yapın.
Saksı Şakayıkları
Şakayıklar genellikle yarım litrelik ya da bir litrelik saksılarda ya da plastik torbalarda, turba yosunu veya talaş ile paketlenerek satılan köklü bitkilerdir. Saksı şakayığı seçerken, yaprak lekeleri olup olmadığına ve zayıf gövdeye sahip olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Şakayığı dikerken yumrulu köklerin en az 3 ila 5 tomurcuk içerdiğine bakın. Bu tomurcuklar küçük kırmızımsı patates tomurcuklarına benzer. Bu tomurcuklar zamanla uzayarak bitkinin gövdesini oluşturacaklardır. Şakayığınız köklere ayrılmadan önce 3-4 yaşlarına gelmelidir. Sadece bir ya da iki tomurcuklu yumrulu kümeler büyümeyi sürdürebilir, sabit bitki haline gelmeleri daha uzun sürebilir.
Şakayıkların Yeri Nasıl Değiştirilir?
- Artık düzenini oturtmuş ve sabit hale gelmiş şakayıkların yerini değiştirmek istiyorsanız, köklerini fazla rahatsız etmeden dikkatlice yapmalısınız. Uzun ömürlüdürler ve bulundukları yerde yıllarca yaşayabilirler. Ancak yer değişikliği yaparken aceleyle bir hata yapmanız onların ölümüne yol açabilir. Sonbahar şakayıkların taşınması için en uygun zamandır.
- Dikmeye karar verdiğiniz yeni yeri 30 ila 45 cm derinliğinde kazın. 10 santimlik organik gübre ya da turba yosunu dökün.
- Şakayığınızı yeni yerine taşımadan 1-2 gün önce sulayın. Şakayık taşınmadan önce güzelce nemlendirilmelidir.
- Keskin bir kürek ile şakayığın kök yumrusunun etrafından kazın. Mümkün olduğunca fazla toprak elde edin.
- Kökü sağlam tutmak için brandayı kökün altına kaydırın. Ardından bitkiyi yerden kaldırın ve dikkatlice yeni yerine taşıyın.
- Önceden şakayığınız için hazırladığınız yeni yeri şakayığınızın kök yumrularının iki katı genişliğinde ve kök yumrularının boyutunda kazın. Şakayık eski toprağının derinliğiyle aynı derinlikte dikilir.
- Dikme işlemini tamamladıktan sonra üzerini kapatın. En son elinizle toprağına hafifçe bastırın, ancak toprağı çok sıkıştırmayın.
- Güzelce sulayın ve toprağın etrafına organik gübre ya da malç ekleyin. Bu sayede bitki yeni yerine yerleşirken kökleri nemli ve serin kalacaktır.
Şakayıkları Bölme İşlemi
- Eğer şakayığınızı çoğaltmak istiyorsanız bunun en iyi yolu, kök kümesini bölmek ya da topraktan çıkarmaktır. Ardından bölünen parçaları hemen dikmeniz gerekir.
- Şakayığınız 10 yılının ardından gücünü kaybetmeye ve kökleri düğümlenmiş hale gelmeye başlar. Bu zaman geldiğinde bölme işlemini yapmanız gerekebilir. Yine bu işlem için en uygun zaman sonbahardır.
- Sonbaharda, bölme işleminden önce şakayığınızın yapraklarını zemin seviyesine dek kesin.
- Bitkiyi kazın ve hortumla ıslatarak mümkün olan tüm toprağını temizleyin.
- Ardından elinizle kökü, her biri 3 ila 5 tomurcuklu bölünebilir kısımlara ayırın ve yumrulu kök kümesini bölümlere ayırmak için keskin bir bıçak ile kesin.
- Ayırdığınız bölümdeki küçük köklerden kurtulun, sadece büyük dolgun kökleri bırakın.
- Bunların hepsini bitirir bitirmez en kısa süre içinde yeniden dikin.
Fern Yapraklı Şakayıklarda(Paeonia Tenuifolia) Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Bu şakayık türü diğer şakayıklar ile benzer şekilde dikilir ve bakım ister. Tek fark iyi sulanması gerekir.
- Yaprakları solmadan önce her sonbaharda kemik gübresi ve organik gübre karışımı ile bitkinizi besleyin.
- Ticari bir gübre kullanacaksanız ağır azotlu gübrelerden kaçının. Bu gübreler çiçek üretimini azaltabilir.
- İlk iki yılda, bitkiniz çiçeklenmenin hemen ardından yaz ortasında ölebilir. Endişelenmeyin bu olağan bir durumdur. Bu bitkilerin olgunlaşıp çiçek vermesi birkaç yılı bulabilir. Bu nedenle umutsuzluğa kapılmayın.
- Bu bitkinin kökleri oldukça hassastır. Bu nedenle bitkinizi taşırken ya da bölerken çok dikkatli olmalısınız.
Ağaç Şakayıklarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Ağaç şakayıkları, standart otsu şakayıklara göre daha fazla alkali toprak severler.
- Bu şakayıkları sonbaharda zemin seviyesine kadar kesmeniz gerekmez.
- Ağaç şakayıklarının demir ve fosfata ihtiyacı vardır. İlkbaharda yıllık sülfat ve kemik gübresi ile güzelce beslenmelidirler.
- Otsu şakayıkların aksine, 5-10-5 gübre ile düzenli beslenmeye ihtiyaçları vardır.
Kaynak: 1 (Erişim: 07/16/20) 2 (Erişim: 07/16/20) 3 (Erişim: 07/16/20)
