Eski para toplamak “hobilerin kralı” olarak bilinir. İnsanlar eski paraları eğlence için, kısa zamanda tekrar satıştan kâr etmek veya uzun zamanlı yatırım için toplarlar. Toplama sebebinizin ne olduğuna bakmaksızın, eski paranın değerini nasıl bileceğiniz oldukça yararlı bir yetenektir ki bu yetenek para kazanmanız konusunda da, ya da koleksiyonunuzla nasıl ilgileneceğiniz hakkında da size yardımcı olur. Aşağıdaki adımlarda bilmeniz gereken şeyler anlatılmıştır.
Eski Paranın Değerini Belirleyen Etkenler
1 Paranın üzerindeki tarihe bakın. Genellikle para ne kadar eski olursa, değeri o kadar fazla olur.
- Tüm paraların üzerinde tarih bulunmaz. Avrupa paralarındaki tarihler sadece 17. yüzyılın erken dönemlerine kadar geriye gitmektedir.
- Tarih olan paralardaki tarihlerin hepsi Gregoryen takvimine göre değildir. İsrail ve Hindistan farklı takvimler kullanmaktadır ayrıca Arap dünyasının büyük çoğunluğu İslamî takvimi kullanmaktadır. Eğer elinizdeki para Gregoryen takvimi haricindeki takvimlerden birini kullanan bir ülkeden geliyorsa, calendarhome.com gibi bir siteden yardım alarak hangi tarihe denk geldiğini bulmanız gerekmektedir.
- Ayrıca, unutmayın ki paraların üzerlerindeki zamanlar her zaman o tarihte basıldığı anlamına gelmez. Örneğin; 1804 yılını gösteren bir Amerikan doları 1834 yılında basılmıştır.
2 Paranın basıldığı ülkeyi bilmek. Hangi ülkede basılırsa basılsın, basılan paranın üzerinde ülkenin etkisi vardır ki bu da ülkenin tarihte gerçekleştirmiş olduğu şeyler ve parayı nasıl bastığı ile ilgilidir. Çoğu ülke paranın herhangi bir tarafına ismini yazdırır. Ancak ülkenin adı kendi kullandığı alfabeye bağlı olarak farklı görünebilir. Latince veya Romen harfleri ile yazılmış olabilir.
- İnternet üzerinden ülkenin yerel adını araştırabilir ve İngilizce karşılığını bulabilirsiniz.
3 Paranın ne kadar nadir olduğunu belirleyin. Paranın nadirliği aynı zamanda paranın koleksiyon değerini belirler. Çoğu durumda paranın orijinal değerinden çok daha fazladır. Bir paranın nadirliği bir kaç bağlantılı etkene bağlıdır.
- O tarihte kaç adet para basılmıştır? 1914D Lincoln parası çok rağbette olan bir paradır çünkü sadece 1.193.000 tane basılmıştır. İspat paraları da yine oldukça nadir paralardır çünkü bu paralar testlerden sağlam çıkanlardır ki bu testlerde basılan paraların çoğu dayanıksızlıktan ötürü testi geçememiştir. 1930 Avustralya parasından bugün sadece 6 tane bulunmaktadır. Bunun yanı sıra üretilen miktarı da o kadar fazla değildir.
- Para nerede basılmıştır? Para basım işlemi genel bir sirkülasyon iken, bazı basımlar sadece hatıra amaçlı veya kolaylık sağlaması amacı ile basılmıştır. Nevada’da bulunan Carson şehri 1870 yılında şehrin yakınında bulunan gümüş madeninden dolayı esinlenerek 1893’te madende üretim durana para basmıştır. Diğerlerine göre daha az para basmasına rağmen 1878 yılında tam olarak 2.112.000 Morgan gümüş doları basmışlardır.
- Paranın dizaynı değişti mi ? İlk üretim yılı olan 1913’te üzerinde ters Hindistan Kafası bulunan 5 kuruşlar daha sonradan çimlerin üzerinde tepede gösterilen bir Buffalo olarak değiştirilmiştir.
- Paranın üretiminde kullanılan malzemeler değişti mi ? 1943 Lincoln bozuk parası çelik ile basılmıştır çünkü o dönemde 2. dünya savaşından ötürü bakır nadiren bulunmaktadır. Ancak 2. dünya savaşından sonra yine bakır üretimi devam etmiştir. 1965 yılında ise Amerika paralarında bakır kullanmayı bırakarak gümüş kullanmaya başlamıştır.
- Para hiç piyasadan çekilmiş midir? Eğer üretiminde hata var ise para piyasadan toplanabilir, 1913 yılında özgürlük heykelinin bulunduğu 5 kuruşlarda olduğu gibi. Bilindiği kadarı ile bugün sadece 5 tane bulunmaktadır. Farklı sebeplerden ötürü de toplanma olabilir. Örneğin ülkede altın veya gümüş rezervinin arttırmak için paranın toplanıp eritilerek bu rezervi arttırma amaçlı gibi.
- Para üzerinde dikkat çeken basım hatası var mı ? Genellikle, dikkat çeken bir hatası bulunan paralar koleksiyoncular tarafından toplanmaktadır.
4 Paraya olan talebi gözlemleyin. Paranın nadirliği arttıkça koleksiyonların paraya olan ilgisi de artmaktadır. Yukarıda bahsettiğimiz 1913 üretimi Hindistan Kafası bulunan nikel kuruşlar, 1914-1938 yılları arasında üretilen nikel kuruşlarda gömme hattı dizaynında üstün olmasına rağmen, koleksiyoncular 1913 üretimindeki nikel kuruş sayısı daha az olduğu için 1913’te üretilen bu paraya karşı daha ilgilidirler.
- Aynı zamanda bilinen bir para için talep, bilinen para koleksiyoncularının dünyada yaşadığı yerlere göre ve paranın popülaritesinin değişimi ile değişkenlik göstermektedir.
5 Paranın durumunu inceleyin. Paranın şekli değerine doğrudan etki eder. Daha iyi görünen bir para için, koleksiyoncular normalden daha fazla para ödeyebilirler. Paranın durumu 2 yöntemden biri ile sınıflandırılır. Sheldon ölçeği ile ya da standart tanımlayıcı sıfatlar ile.
- Sheldon ölçeği parayı 1 ile 70 arasında sınıflandırır. 1 en düşük, 70 ise en yüksek derecedir. Dünya çapında kullanılmasına rağmen, bazı para uzmanları tanımlayıcı sıfatları kullanmayı tercih etmektedir.
- Tanımlayıcı sıfatların sınıflandırma menzili “Sefil” ile “Kullanılmamış” arasındadır. Arada bulunan bazı sıfatlar ise “Adil” , “İyi gibi”, “İyi”, “Çok iyi”, “Hoş”, “Çok hoş”, “Son derece hoş”, “Neredeyse kullanılmamış” şeklindedir. Tanımlayıcı sıfat sınıflandırmasının, Sheldon ölçeği sınıflandırmasındaki karşılıkları ise “İyi” 6’dan büyük değildir, “Hoş” 15’ten büyük değildir. Ve “Çok hoş” 35’ten büyük değildir.
Kaynak
- https://en.wikipedia.org/wiki/Coin_collecting
- http://www.wikihow.com/Find-The-Value-Of-Old-Coins
uğur kuzak