Aile; bir toplumun en küçük ve en sağlam olması gereken birimdir. Aile konutu; eşlerin bütün yaşam faaliyetlerinin gerçekleştirildiği ve düzenli yerleşim amacıyla kullanılan mekandır. Türk Medeni Kanunu’nda tanıma sahip olmayan aile konutu; Yargıtay kararları tarafından belirtili bazı nitelikleri mevcuttur; Eşlerin bütün yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdikleri, acı, tatlı günlerini yaşadıkları, yaşam faaliyetlerini yoğunlaştırdıkları, müşterek yaşamları için ayrılan, aynı konutta iki tarafında yaşama hakkını güvenceye alan, fiilen kullanılan, ailenin barınmasına tahsis edilen gibi.
Aile konutu şerhi neden konulur? Aile veya konutu şerhi konulan bir ev hakkında eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça tasarruf kararı veremez. Bu nedenle tapu üzerine aile konutu şerhi konulur. Rızayı sağlayamayan haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. Ya aile konutu şerhinin düzenlemesinin amacı, aile konutu üzerinde hak sahibi olan eşin yapması muhtemel kötü niyetli işlemlere karşı diğer eşi, çocukları ve kamu yararını korumaktır. Örneğin; aile konutunun sahibi olan eşin bu konutu satması halinde diğer eş zarara uğrayabilir. Aile konutu kavramı, bu zararın oluşmasını önlemeyi amaçlar. Aile konutu, eşlerin yaşamlarının yoğunlaştığı yer, yani merkez olması nedeniyle, tektir. Aile, birden çok aile konutuna sahip olamaz. Eğer aile birden fazla konutta yaşamını devam ettiriyorsa çocukların bulunduğu konut aile konutu olarak kabul edilir; yani merkez sayılır.
Aile konutu şerhi nasıl konulur? Eşlerden biri, evlilik cüzdanı ve bu konutun, eşlerin yerleşim yeri olduğunu gösteren muhtardan temin edilecek belge ile Tapu Sicil Müdürlüğü’ne başvurur. Tapu memuru gerekli işlemi yaparak aile konutu şerhini koyacaktır. Önemli olan, evliliğin mevcut olduğunun ve bu konutun, aile konutu vasfına sahip olduğunun ispatıdır. Bundan ayrı olarak, görülmekte olan bir dava sürecinde veya bir dava olmaksızın da aile konutu şerhi konulması talebi hâkimden istenebilir. Evlenmeden aile konutu şerhi konulamaz. Aile kavramı kanunlarca yalnızca evlilikle oluşur.
Mal rejimleri aile konutu ile alakalı değildir. Hangi mal rejimi geçerli olursa olsun aile konutuna ilişkin hükümler geçerlidir.