Sülfat Mineralleri Nelerdir?

Sülfat mineralleri hassastır, sıklıkla kalker, alçı taşı ve kaya tuzu gibi tortul kayalarda dünya yüzeyinin yakınında oluşurlar. Sülfatlar oksijen ve suya yakın yaşama eğilimi gösterirler. Oksijenin bulunmadığı yerlerde sülfatı sülfite indirgeyerek yaşamını sürdüren büyük bakteri toplulukları vardır. Alçıtaşı en yaygın sülfat mineralidir.

Alunit

Alunit, şapın üretildiği sulu alüminyum sülfattır (KAl₃(SO₄)₂(OH)₆). Alunite ayrıca alümit olarak da adlandırılır. Mohs sertliği 3,5 ile 4 arasında değişmektedir.  Beyaz ile hafif kırmızı renge sahiptir. Genellikle kristal damarlardan ziyade büyük formlarda bulunur. Bu nedenle alunit kütleleri şap taşı veya alümtaşı olarak adlandırılır. Kalker veya dolomit kayaya çok benzerler. Alunit asit testinde tamamen inert ise şüphelenilmelidir. Mineral, asit hidrotermal çözeltiler alkali feldispat bakımından zengin cisimleri etkilediğinde oluşur. Alümit; endüstride, gıda işlemede ve tıpta yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Anglesite

Anglesite diğer adıyla kurşun sülfattır (PbSO₄). Sülfit mineral galenasının oksitlendiği kurşun yataklarda bulunur ve kurşun kalsit olarak da adlandırılır.

Anhidrit

Anhidrit diğer adıyla kalsiyum sülfattır (CaSO₄).  Alçıtaşına benzer ancak hidrasyon suyu içermez. Susuz taş anlamına gelir ve düşük ısının suyu alçıdan dışarı çıkardığı yerde oluşur. Genellikle yer altı madenleri dışında anhidrit görülmez çünkü dünya yüzeyinde su ile hızla birleşerek alçıtaşı haline gelir.

Barit

Barit diğer adıyla baryum sülfattır (BaSO₄). Genellikle tortul kayaçlarda konkresyon olarak ortaya çıkan ağır bir mineraldir.Oklahoma’nın gevşek kumtaşlarında barit gülleri oluşturur. Alçı güllerine benzerler, alçıtaşı da bir sülfat mineralidir. Ancak barit çok daha ağırdır. Özgül ağırlığı 4,5 civarındadır bunun nedeni baryumun yüksek atom ağırlıklı bir element olmasıdır. Ağırlık tek başına baritin tanınmasını sağlayan özelliğidir. Mohs sertliği 3 ila 3,5 arasındadır. Asitle tepkime vermez ve dik açılı (ortorombik) kristallere sahiptir.

Sondaj endüstrisinde sondaj dizisinin ağırlığını destekleyen yoğun bir bulamaç (sondaj çamuru) olarak kullanılmaktadır. Tıpta röntgen ışınlarına opak olan vücut boşlukları için dolgu maddesi olarak kullanılır. Barit ağır taş anlamına gelir. Madenciler tarafından gıcırtı veya ağır kalsit olarak da bilinir.

Selestin

Selestin diğer adıyla stronsiyum sülfattır (SrSO₄). Alçıtaşı veya kaya tuzu ile karışık olarak bulunur. Kendine özgü soluk mavi bir rengi vardır.

Alçı Taşı

Alçı yumuşak bir mineraldir. Sulu kalsiyum sülfat (CaSO₄ · 2H₂O) olarak adlandırılır. Alçıtaşının Mohs mineral sertlik ölçeğinde standart sertlik derecesi 2’dir. En yaygın bulunan sülfat mineralidir. Deniz suyunun buharlaşmadan yoğunlaştığı yerde jips oluşturur. Evaporit kayaçlarda kaya tuzu ve anhidrit ile ilişkilidir. Konsantre tuzlu sulara maruz kalan mineraller, tortularda büyüyen çöl gülleri veya kum gülleri adı verilen kanatlı betonlar oluşturur. Alçıtaşı dışında barit, selestin ve kalsit de gül oluşturur. Alçıtaşı ayrıca kaymaktaşı adı verilen masif bir formda parlak kalsit adı verilen ipeksi  ince kristal kütlesi ve selenit adı verilen berrak kristaller de oluşturur. Alçıtaşının çoğu büyük kireçli kaya alçı yataklarında oluşur. Paris alçısından suyunun büyük bir kısmı çıkarıldığı için kavrulmuş alçı olarak adlandırılır ve suyla kolayca birleşerek alçıya dönüşür.

Selenit Alçı Taşı

Berrak kristal alçıya selenit adı verilir. Beyaz rengi ve ay ışığını anımsatan yumuşak bir parlaklığı vardır.

Diğer Önemli Sülfat Mineralleri

Anhidrit, CaSO₄

Alçı, CaSO₄ ·H₂O

BariT, BaSO₄

Kaminit , MgSO₄  · xMg(OH)₂ · (1–2x ) H₂O   

Jarosit-natrojarosit, (K, Na)Fe₃(SO₄)₂(OH)₆

Kalkantit, CuSO₄ · 5H₂O 

Hazırlayan: Rabiye Baştürk

Kaynak: 1 (Erişim: ) 2 (Erişim: )