Yakın geçmişte, bilim adamları, doktorlar ve aslında herkes doğduğumuzda beynimizde bulunan nöronların, hücrelerin ve yolların doğumumuzla birlikte oluştuğunu ve zamanla artmayıp azaldığını savunmuşlardır. Hatta bununla ilgili ” ya kullan ya da kaybet” diye bir deyim vardır. Beyniniz sağ ve sol yarım küreden, 4 ana lobdan, loblar içerisinde bulunan kıvrık yapılardan, karmaşık iletişim ağlarından ve bunun yanı sıra 100 milyardan fazla sinir hücresinden oluşur. Gerçek iyi haber ise, geçen bir kaç yıl içerisinde bilimsel araştırma topluluğu adına “nöroplastisite” adı verilen bir yöntem keşfetmiştir. Bunun anlamı beynimizde bulunan sinir hücrelerinin ve sinirsel iletişim yollarının yaşadığımız onca yıla rağmen büyümeye devam ediyor olmasıdır. Bu süreç biz yaşlandıkça yavaşlamaktadır ancak daha öncesinde inandığımızın aksine hiç bir zaman durmamaktadır. Yeni sinir hücreleri ve yolların uyarılması ile düşünme yeteneklerinizi ve genel beyin fonksiyonlarınızı geliştirebilirsiniz.
Beyin Egzersizleri Yapmak
1Yeni nöronlar yetiştirin. Beyniniz gerçek anlamda içerisinde çekirdekler, aksonlar, dendritler ve sinapslar bulunduran milyonlarca hücre ile doludur.
- Yeni nöronlar yetiştirmenin kanıtlanmış bir yolu da öğrenmektir. Var olan aksonların, dendritlerin ve sinapsların varlığını sürdürebilmesi gerekir, bu yüzden tembel olmayın. Spor, okuma, yapbozlar, egzersizler, el sanatları veya müzik gibi hali hazırda yapmakta olduğunuz şeyleri yapmaya devam edin.
- Yeni nöronlar yetiştirmenin anahtar noktası kendinize farklı bir şey öğretmenizdir. Öğreteceğiniz bu şeyler başta garip gelse bile.
- Beynin nöroplastisitesi ya da yeni beyin hücrelerinin gelişme yeteneği, sorumluluk alıp beyninizi farklı bir şeye maruz bıraktığınızda açığa çıkar.
2Yeni şeyler deneyin. Hokkabazlık, dans etme, bir enstrüman çalmak gibi size yeni olan herhangi bir şeyi öğrenin.
- Bildiğiniz şeyleri farklı yollarla yapmak bile yardımcı olabilir. Örneğin, evinizin içerisinde güvenli bir şekilde yönünüzü arkanıza bakmadan yürüyerek bulmak gibi.
- Beyninize zorluk yaratabileceğini düşündüğünüz herhangi bir şeyi deneyin ancak unutmayın ki deneyeceğiniz bu şey düşünmenizi gerektiren bir şey olmalıdır.
3Nörobik egzersizler yapın. Nörobikler beynin yeni hücreleri uyarması için yapılan egzersizlerdir. Nörobik egzersizlerin temeli duyuları kullanarak beynin yeni yolları uyarmasını içermektedir. Duyusal algılarınızı değiştirerek beyninize meydan okumanın yollarını düşünün. Aşağıda bazı basit örnekler verilmiştir;
- Sabahları gözlerinizi kapatarak veya bağlayarak giyinin.
- Sesi engelleyen kulaklıklardan takarak bir arkadaşınızla sözlü olarak iletişim kurun. Dudak ve el hareketleri ile ne dediğini anlamaya çalışın.
- Eğer piyano çalıyorsanız, iki parmağınızı bantlayarak veya gözlerinizi kapatarak bildiğiniz bir parçayı çalın.
- Rutin aktivitelerde baskın olmayan elinizi kullanın. Dişlerinizi fırçalamayı, saçınızı taramayı veya bilgisayarın faresini kullanmayı bu baskın olmayan elinizle yapmaya çalışın.
- Baskın olmayan elinizle yazı yazın.
- Hafızanızdan bir şeyler yazmaya çalışın. Belki bir şiirin veya bir şarkının ilk kıtası gibi. Bir mektubu aşağıdan yukarıya doğru yazmaya çalışın. Veya bir sayfayı sağdan sola doğru yazmayı deneyin.
- En sevdiğiniz sporu baskın olmayan elinizi kullanarak yapmaya çalışın.
- Rutinlerinizi bir kenara bırakın. Ayakkabılarınızı her zaman giydiğinizin aksine ters sırası ile giyin. Çimlerinizi ters yöne doğru biçin. Diğer rutinlerinizi düşünün ve terslerini yapmaya çalışın.
- Sabahın erken saatlerinde yürüyüşe çıkın ve etrafınızdaki kokuları tanımlamayı deneyin.
- Sadece kokusundan ve tadından yola çıkarak bir yemeğin içerisindeki malzemeleri belirlemeye çalışın.
4Tüm beyninizin kan akışını geliştirin. Yakın zamanda yapılan bir çalışma kanıtlamıştır ki, hiç bir fiziksel egzersiz faktörünü dahil etmeden sadece strateji temelli beyin egzersizleri, beyindeki kan akışını önemli ölçüde arttırmıştır.
- Çalışmanın amacı sadece zihinsel egzersizlerle tüm beyindeki kan akışını arttırabilmekti.
- Beyindeki kan akışı yavaşlaması sonucu beyin dokuları atrofileşmektedir. Atrofi; beyin hücrelerinin dejenere olması, önemli iletişim yollarının indirgenmesi ve beyin dokuları ile önemli olan yapıların küçülmesi anlamına gelmektedir.
- Her yaştan travmatik beyin sakatlıkları yaşayan insanların kayıtlarının %65’inde görülmektedir ki beyin sakatlıklarına sebep olan beyin rahatsızlıkları 10 yıl öncesine dayanmaktadır.
- Beynin nasıl işlediğini görmek için eş zamanlı olarak, bir grup sadece stratejiye dayalı beyin egzersizleri ile çalıştırılmış, diğerleri ise genel öğrenme materyalleri ile çalıştırılmıştır.
- Strateji temelli beyin egzersizleri ile çalıştırılan grup soyut düşünme değerlerinde %20’lik, hafıza fonksiyonlarının artışında %30’luk artış göstermiştir. Ve diğer kontrol grubu ile yapılan karşılaştırma sonucunda beyin egzersizleri yapan grubun beyinlerindeki kan akışında ciddi miktarda yükselme görülmüştür.
- Grubun pek çok katılımcısı aynı zamanda depresyon semptomlarına ve post-travmatik stres bozukluğu rahatsızlığına sahiptir. Beyin egzersizi ile çalıştırılan gruptaki insanların depresyon semptomları %60, post-travmatik stres bozukluğu rahatsızlığına sahip olanların rahatsızlıklarında ise neredeyse %40’lık iyileşme gözlemlenmiştir.
- Strateji temelli beyin egzersizleri, tüm beynin kan akışını hızlandırmada ve beyin daralmasını önleme konusunda gerçekten yardımcı olmaktadır.